Tükürük Bezi Şişliği
Kabakulak dışındaki tükrük bezi hastalıkları, çocukluk yaş grubunda çok sık görülmezler. Çocukluk yaş grubunda, tıkayıcı olmayan yangısal (inflamatuvar) hastalıklar daha sık görülmektedir ve bu grup tükrük bezi hastalıklarının üçte birini oluşturmaktadır.
Bebek ve çocuklarda en sık görülen neoplazik patolojiler, hemangiom, lenfangiom ve benign solid tümörlerdir. Neoplastik olmayan patolojiler ise, yangısal lezyonlar (akut, kronik ve immünolojik hastalıklar), granülomatöz hastalıklar, travma, doğumsal ve edinsel kistler, tükrük bezini etkileyen sistemik ve metabolik bozukluklardır.
Akut Viral Sialadenit:
Tükrük bezini etkileyerek akut, ağrılı parotis şişliğine yol açan ve en sık görülen viral enfeksiyon, kabakulaktır. Hastalık bir ya da iki taraflı parotis bezi şişliği ve ağrı ile kendini belli eder.
Birlikte ateş, kas ağrısı, başağrısı ve halsizlik görülür. Yemek yeme sırasında bezin uyarılmasına bağlı olarak ağrı artar. Parotis bezleri olguların %85'inde tutulur, bazen submandibuler (çene altı) bezler de olaya katılabilir.
Tedavi belirtilere yöneliktir. Özellikle bol sıvı alımı önemlidir. Komplikasyonlar enderdir ve enfeksiyonun erken döneminde viremiye bağlı olarak gelişir. Orşit, meningoensefalit, pankreatit ve sensorinöral işitme azlığı en sık görülen komplikasyonlardır.
Akut viral parotitise kabakulaktan başka, Coxsackie A, Parainfluenza 1 ve 3, ECHO ve lenfositik choriomeningitis virusları yol açmaktadır. Ender olarak sitomegalik inklüzyon hastalığı da tükrük bezlerini tutmaktadır.
Akut Süpüratif Sialadenit (ASS):
Çocukluk çağında görülen akut bakteriyel sialadenit, belirtileri, ağrı ve bezlerde şişliktir. Bezin kanal ağzından pürülan akıntı geldiği görülür. Akıntıdan kültür yapıldığında, en sık koagülaz (+) Staphylococcus aureus, Streptococcus viridans ürer, daha az sıklıkla Streptococcus pneumoniae, Escherichia coli, Bacteroides melaninogenicus ve Streptococcus micros ürer.
Tedavi olarak, bol sıvı alımı, bez bölgesine dışarıdan hafif masaj yapılması ve uygun antibiyotik kullanımı gereklidir. Kültür sonuçları çıkana kadar ampirik olarak penisilinaza dirençli antistaphylococcal antibiyotik başlanır.
Kronik Yineleyen Sialadenit:
Kronik sialadenit, kabakulak dışında çocukluk çağında tükrük bezinin yangısal hastalıkları içinde en sık görülenidir. Tüm yaş gruplarında görülebilir. Tek ya da yineleyen süpüratif sialadenit atakları, duktal metaplaziye yol açar, yapışkan (koyu) salgı tükrük stazına yol açar ve kalıcı olarak yangı kaynağı olur. Fırsatçı bakterilerin kolonizasyonu, kronik yineleyen sialadenite yol açmaktadır. Hastalık sialektazi, duktal ektazi, ilerleyici asinar destrüksiyon ve lenfositik infiltrasyon ile belirgindir. Duktal sistemin ilerleyici genişleme ve kese biçiminde, zaman içinde kronik tek taraflı bez büyümesine yol açmaktadır.
Çocukluk çağında, sialolitiazis ender görülür. Ortalama 10 yaşlarında görülür. Erkek çocuklarda, kızlara oranla 2-3 kat daha fazladır. Tanıda, iki elle yapılan muayenede ele gelen kitle (taş) ve sialografi yardımcıdır.
Kronik tıkanıklığa bağlı sialadenit, sıklıkla tek taraflı olup %20 hastada iki taraflıdır. Genellikle parotis bezde görülür, bazen belirti vermez, bazen de bezin hafif ağrılı şişliği ile belirgindir. Beze masaj yapıldığında, koyulaşmış tükrüğün kanal ağzından atıldığı görülür. Bol sıvı alımı önemlidir.